Co to jest orzeczenie? To prosta część zdania

Co to jest orzeczenie? Poprawne wskazanie go w zdaniu jest prostsze niż mogłoby się wydawać. Wystarczy zapamiętać jedną prostą radę, aby skutecznie zapamiętać, czym jest ta część mowy.

Co to jest orzeczenie? Prosty sposób, aby to zapamiętać

Mówiąc najprościej, orzeczenie wyraża czynność, jaką wykonuje podmiot. Najczęstszym rodzajem orzeczenia jest tak zwane orzeczenie czasownikowe, która wyraża się przez osobową formę czasownika. Przykładem może być zdanie "pies biega po parku", gdzie czasownik "biega" jest orzeczeniem. Inni przykład można znaleźć w zdaniu "po pracy oglądaliśmy ciekawy film", gdzie "oglądaliśmy" jest orzeczeniem. Kiedy orzeczenie jest wyrażone jednym czasownikiem, tak jak w powyższych przykładzie, mowa o orzeczeniu prostym.

Można także spotkać się z orzeczeniem złożonym, wyrażonym na przykład w zdaniu "moja mama jest pielęgniarką". Orzeczenie w tym przypadku to "jest pielęgniarką" i należy do rodzaju orzeczeń imiennych.

Wskazanie orzeczenia, zwłaszcza w prostych zdaniach, jest bardzo proste: wystarczy zapamiętać, że orzeczenie wyraża się czasownikiem. Można powiedzieć, że każde zdanie musi orzeczenie. Jeśli go nie ma, ale ta część mowy mogłaby się w nim znaleźć, mowa o równoważniku zdania.

Inne rodzaje orzeczeń

Orzeczenia, choć łatwe do rozpoznania, mają bardzo wiele rodzajów. Poza wspomnianymi już czasownikowymi i imiennymi, jest także kilka innych, w tym modalne, zawierające czasowniki modalne ("potrafię zrobić salto").

Orzeczenia peryfrastyczne z kolei nie pozwalają na dosłowne taktowanie użytego czasownika, tak jak w często używanym zwrocie "wychodzić za mąż" czy "brać nogi za pas".

Uczniowie często spotykają się ze szczególnym rodzajem orzeczenia, zwanego eliptycznym. Jest używany głównie w poezji, a charakteryzuje się pominięciem łącznika "jest": "dom mieszkalny [jest] niewielki". Kolejny rodzaj, wykrzynikowy, również można spotkać w wierszach lub utworach dla dzieci. W tym wypadku rolę orzeczenia pełni wyraz dźwiękonaśladowczy, taki jak łup, buch, bum, trach, plask, pac. Słynny przykład to "Para buch" z "Lokomotywy" Juliana Tuwima.